Căn bệnh gây chết não chỉ trong thời gian ngắn: Người hút thuốc lá cần bỏ ngay vì có nguy cơ cao

TS.BS Nguyễn Bá Thắng, Trưởng Trung tâm khoa học Thần kinh Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM cho biết, cách đây không lâu, 1 trường hợp đến khám sức khoẻ tổng quát tại bệnh viện và trong lúc chờ khám, bệnh nhân đột nhiên có dấu hiệu đột quỵ: nói ngọng, yếu liệt nửa người.

Vì xảy ra cơn đột quỵ tại bệnh viện nên chỉ 1 tiếng sau, bệnh nhân được can thiệp kịp thời lấy cục huyết khối, đến 4h chiều bệnh nhân tỉnh táo và sau 24h các dấu hiệu của đột quỵ như yếu liệt, méo miệng đã hoàn toàn không còn.

Một trường hợp bệnh nhân khác không được may mắn vì đến viện muộn. Bệnh nhân nữ 54 tuổi có tiền sử tăng huyết áp. Khi có dấu hiệu của đột quỵ như liệt nửa người, miệng méo, không nói được, bệnh nhân được người nhà đưa đến bệnh viện huyện ở dưới Vĩnh Long, sau đó lại tiếp tục chuyển viện. Khi tới TP.HCM đã qua 6 tiếng đồng hồ.

Bệnh nhân đã qua thời gian vàng tiêm thuốc tiêu sợi huyết, nên bác sĩ chỉ định lấy huyết khối để cứu phần não đang chết dần. Sau khi can thiệp, sức khoẻ bệnh nhân cũng cải thiện nhưng chắc chắn di chứng sau đột quỵ sẽ còn bởi tế bào não đã chết một phần.

3 dấu hiệu của bệnh lý đột quỵ

TS.BS Nguyễn Bá Thắng cho biết, đột quỵ là bệnh lý nguy hiểm. Mỗi năm trên toàn thế giới có khoảng 16 triệu người bị đột quỵ . Đột quỵ cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hiện nay.

Đáng báo động, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ cũng ngày càng có xu hướng tăng hơn trước. Nếu trước đây, ca đột quỵ chủ yếu từ 50 tuổi trở lên thì hiện tại nhiều bệnh nhân đột quỵ dưới 40 tuổi.

Việc nhận biết dấu hiệu cơn đột quỵ rất quan trọng. Khi có dấu hiệu là cơn đột quỵ đã xảy ra chứ không phải sắp xảy ra. Cách nhận biết đơn giản là:

Thứ nhất: Méo cười. Bạn bảo nạn nhân cười và họ nhếch mép bị méo miệng là dấu hiệu đầu tiên.

Thứ hai: Nói ngọng. Hãy bảo người bệnh nói để nhận biết giọng nói.

Thứ ba: Xuôi tay. Một bên tay xuôi không nhấc lên được.

Cách sơ cứu và đưa người bị đột quỵ đi cấp cứu

Nếu có các dấu hiệu trên, việc quan trọng nhất là làm mọi cách để đưa bệnh nhân đến bệnh viện cấp cứu kịp thời, tốt nhất là tới được những bệnh viện đang điều trị đột quỵ tốt.

TS Thắng chăm sóc bệnh nhân sau đột quỵ

Còn tại hiện trường, chỉ quan trọng những biện pháp sơ cứu gọi là cứu mạng. Ví dụ như người bệnh đang ăn bị ọc, ói hay có đàm, dãi làm cản trở đường thở thì cần phải làm sạch để cho đường thở thông thoáng.

Ngoài ra, chủ yếu cố gắng giữ cho người bệnh khỏi bị té ngã; sau đó phải đặt người bệnh nằm xuống trên một mặt phẳng càng thoáng mát càng tốt.

"Phải đưa người bệnh đến bệnh viện ngay tức thì. Tốt nhất là gọi xe cấp cứu, đó là điều kiện lý tưởng. Tuy nhiên, có một số vùng miền, khu vực xe khó tới thì mình có thể dùng những phương tiện nào người bệnh có thể nằm như xe bốn bánh…" – TS.BS Nguyễn Bá Thắng nhấn mạnh.

Tuyệt đối không sử dụng các cách sơ cứu kéo dài thời gian đến bệnh viện của người bệnh như cạo gió, cắt lể, chờ bình phục, cho uống thuốc, không độn thêm gì vào miệng, không nhét ngón tay hay vắt chanh vào miệng người bị đột quỵ vì sẽ làm ảnh hưởng đến đường thở, làm hại cho bệnh nhân.

Cần tránh việc kéo dài thời gian cấp cứu vì như vậy sẽ khiến não bị tổn thương nhiều hơn, không những không giúp được mà còn làm hại người bệnh.  Cần đưa người bệnh đi cấp cứu nhanh nhất có thể.

Thời gian vàng của cấp cứu đột quỵ

Các tổn thương do đột quỵ

TS.BS Nguyễn Bá Thắng cho biết, trong cấp cứu đột quỵ thì rút ngắn thời gian từ lúc đột quỵ đến lúc được cấp cứu sẽ là điều kiện quyết định việc bệnh nhân có thể quay trở về cuộc sống sau đột quỵ. Việc kéo dài thời gian cấp cứu sẽ ảnh hưởng tới bệnh nhân như sau:

- Nếu thời gian cơn đột quỵ xảy ra khoảng 4,5 tiếng bệnh nhân có thể dùng thuốc tiêm tiêu sợi huyết. Trong khoảng thời gian này có thể vừa dùng thuốc vừa can thiệp lấy cục máu đông. Sau thời gian này chỉ can thiệp bằng dụng cụ lấy cục máu.

- Nếu cơn đột quỵ xảy ra trong vòng 6 tiếng, bác sĩ sử dụng biện pháp lấy huyết khối. Đây là cách đưa dụng cụ vào cơ thể đi đến vùng máu tụ lấy cục huyết khối nhưng thời gian cửa sổ cũng chỉ có 6 tiếng.

- Nếu cơn đột quỵ xảy ra quá 6 tiếng: Hiện nay có thể mở rộng thời gian cửa sổ lên tới 24 tiếng nhưng lúc đó bệnh nhân cần dùng kỹ thuật cao đánh giá xem não có sống hay không.

Nếu phần não vẫn còn sống thì mới can thiệp cứu mô não còn nếu mô não đã chết thì sẽ không can thiệp. Các phương pháp này được áp dụng bằng hình ảnh MRI hoặc CT. Tuy nhiên, không phải ai cũng có cơ hội cứu trong thời gian mở rộng này.

Phòng đột quỵ

Đột quỵ gắn liền tử vong nhưng lại có thể phòng ngừa. TS.BS Nguyễn Bá Thắng cho biết phòng đột quỵ bằng cách tìm các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu.

Đối với người bị tăng huyết áp cần lưu ý không dựa vào cảm giác của bản thân không phải khi nào mệt mới tăng huyết áp. Chỉ 10% người bệnh bị tăng huyết áp mới cảm thấy khó chịu còn 90% bệnh nhân tăng huyết áp không có triệu chứng gì. Khi bị tăng huyết áp phải khám và điều trị tốt.

Khám tim nếu có rung nhĩ cần điều trị ngay. Những người hút thuốc lá cũng cần bỏ ngay vì đột quỵ cũng làm hư hại mạch máu gây thiếu máu não, đột quỵ. Phương pháp tốt phòng đột quỵ là bỏ thuốc lá.

Còn với rượu bia, bác sĩ Thắng cho biết, chỉ uống lượng nhỏ với tinh thần xã giao.