Có tới 93% thủ phạm xâm hại tình dục trẻ em là người quen

Trung tá Nguyễn Đào Minh Huy, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an TPHCM trao đổi tại tọa đàm

Sáng 11/5, tại Trường THCS Lê Quý Đôn (quận 3) đã diễn ra tọa đàm "Nhận biết và xử lý vấn đề lạm dụng tình dục trẻ em trong môi trường học đường" với sự tham dự của hơn 50 chuyên viên tâm lý, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, phụ huynh và học sinh đến từ các trường phổ thông trên địa bàn TP.

Ông Phạm Đăng Khoa, Hiệu trưởng nhà trường cho biết lý do của buổi tọa đàm là cung cấp hiểu biết pháp luật và kiến thức tâm lý nền tảng về "Lạm dụng tình dục trẻ em" cho mọi người. Đồng thời, đây là dịp trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong việc giáo dục học sinh kỹ năng tự bảo vệ trước vấn nạn xâm hại trẻ em. 

Nhiều trường hợp bố mẹ mắng xối xả khi con kể chuyện bị xâm hại

Theo thống kê chi tiết của Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an, từ 2014-2016 số liệu tại Việt Nam cho thấy có hơn 4.100 vụ xâm hại tình dục trẻ em. Hơn 80% trẻ bị xâm hại được trình báo là nữ. Trẻ dưới 6 tuổi là 278 em, trẻ từ 6 đến 13 tuổi là 1.333 em, trẻ từ 13 đến 16 tuổi là hơn 2.500 em. Trong đó có khoảng 30% trẻ bị xâm hại tình dục nhiều lần, khoảng 11% nạn nhân là trẻ bỏ học, sống lang thang.

Điều đáng nói là có đến 93% thủ phạm gây ra các vụ xâm hại là người quen, trong đó 47% là họ hàng, người trong gia đình. Riêng năm 2018 đã xảy ra 1.547 vụ với 1.579 nạn nhân.

Thạc sĩ Nguyễn Hồng Ân, giảng viên trường Đại học Hoa Sen, cho biết số lượng các vụ xâm hại ngày càng nhiều, nguyên nhân là do sự hiểu biết cũng như chủ quan của các bậc làm cha làm mẹ. "Nhưng điều khiến tôi băn khoăn làm sao để trẻ bị xâm hại nói ra điều đó mới là quan trọng",  ông Ân nhấn mạnh.

Giáo viên các trường phổ thông trao đổi kinh nghiệm trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho học sinh 

Thực tế, khi trẻ bị xâm hại, bản thân trẻ rất đau đớn và bị tổn thương trầm trọng. Thế nhưng khi trẻ đã cố gắng nói ra sự việc trên với bố mẹ thì nhiều trường hợp lại bị mắng xối xả. Đó có thể là phản ứng tự nhiên của một người làm cha, làm mẹ khi nghe tin sét đánh về con mình. Nhưng các bậc phụ huynh không biết chính điều đó sẽ khiến con sợ, bị khủng hoảng, “co mình lại” và không muốn chia sẻ gì nữa.

“Đáng lẽ việc nên làm lúc đó là cha mẹ nên cho con hiểu rằng đó không phải là lỗi của con. Hãy vỗ về, an ủi, xóa tan đi cảm giác tội lỗi trong con và cho con thấy rằng đó chỉ là một tai nạn và nhanh chóng đưa trẻ đến các chuyên gia tâm lý. Các chuyên gia sẽ biết cách trao đổi, trò chuyện với trẻ”, ông Ân chia sẻ.

Cũng theo ông Ân, nhiều học trò khi có chuyện đều tìm đến phòng tham vấn tâm lý của trường như một chỗ dựa bởi các em nghĩ, ở đó các em sẽ được lắng nghe và giữ bí mật. “Thế nhưng thực tế đã có sự việc một học trò bị lạm dụng tình dục đến trò chuyện với chuyên viên tâm lý tại trường. Nhưng chính chuyên viên tâm lý đó lại đi nói câu chuyện này với những thầy cô khác. Các thầy cô không có trách nhiệm bảo mật thông tin vì họ không được đào tạo và thế là mọi chuyện rùng beng, cả trường đều biết về trường hợp của em đó. 

Và cuối cùng, hậu quả mà một đứa bé phải chịu sẽ rất nặng nề. Vậy giữa việc im lặng vì bị lạm dụng và việc nói ra câu chuyện của mình rồi bị mọi người biết, chế giễu, trẻ sẽ chọn cách nào. Vì thế thiết nghĩ vấn đề bảo mật thông tin tại phòng tham vấn tâm lý rất quan trọng, nó là nguyên tắc sống còn”, ông Ân nói.

Thế nhưng ông Ân cũng cho biết, hiện nay phòng tham vấn tâm lý không phải là nơi thụ lý mà chỉ là người hỗ trợ tâm lý, còn vấn đề giải quyết là của nhà trường. Nếu thủ phạm là người trong gia đình, phòng tham vấn tâm lý không thể mời phụ huynh tới mà phải là nhà trường mời. Như vậy trong trường hợp này thông tin cần phải cung cấp cho những người có trách nhiệm trong trường.

"Thiết nghĩ cần phải xây dựng quy trình chung trong việc xử lý vấn đề này để các ban ngành cùng biết thực hiện, tránh gây tổn thương trẻ. Khi trẻ bị xâm hại thì vấn đề cần đặt lên hàng đầu chính là lợi ích của trẻ", ông Ân đặt vấn đề.

Dâm ô rất khó xử lý

Thêm vào đó, theo quy định hiện nay của pháp luật, "dâm ô" được định nghĩa là "hành vi sờ vào vùng kín hoặc những nơi khác". Chính sự mơ hồ, chưa rõ ràng trong cách định danh khiến quy định còn nhiều kẽ hở. So với "hiếp dâm" có cơ sở xử lý rõ ràng thì "dâm ô" rất khó xử lý. Nhiều trường hợp giáo viên còn băn khoăn về ranh giới xác định như hôn lên trán hoặc vuốt tóc có gọi là hành vi dâm ô hay không, làm sao giúp học sinh phân biệt giữa đụng chạm an toàn và không an toàn...

Một thực tế cũng đáng lưu ý, theo Trung tá Nguyễn Đào Minh Huy, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an TPHCM là khi đặt câu hỏi "Bắt đầu từ độ tuổi nào học sinh phải chịu trách nhiệm hành sự khi phạm tội" thì đa số học sinh ở các trường phổ thông đều trả lời là 16 hoặc 18 tuổi. Trong khi theo quy định của Luật Hình sự, trẻ em đủ 14 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội. Kể cả trường hợp trẻ chưa đủ 14 tuổi, khi có hành vi phạm tội tuy không bị xử lý hình sự nhưng vẫn chịu xử lý bằng nhiều hình thức khác.

Im lặng là tội ác

Tại đây, Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ, Chi hội trưởng Chi hội luật sư, Hội Bảo vệ quyền trẻ em TPHCM cho biết, nhiều vụ xâm hại trẻ em diễn ra thời gian gần đây cho thấy rất nhiều vụ sau khi xảy ra từ vài ngày đến một tuần gia đình mới hay biết. 

Dù hiện nay pháp luật đã quy định rất rõ ràng, các hội, đoàn đều thiết lập đường dây nóng nhưng các vụ xâm hại diễn biến ngày càng phức tạp. Nguyên nhân chủ yếu là do bản thân các em chưa hiểu đúng và đủ về quyền của mình, trong đó có 4 quyền cơ bản là quyền sống còn, quyền tham gia, quyền bảo vệ và quyền phát triển. Thậm chí, "ngay cả cha mẹ các em, thầy cô trên lớp cũng không nắm rõ các quyền mà con hoặc học sinh của mình được hưởng", luật sư cho biết.

Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ, Chi hội trưởng Chi hội luật sư, Hội Bảo vệ quyền trẻ em TPHCM chia sẻ kinh nghiệm bảo vệ trẻ em

Luật sư Ngọc Nữ kể: “Tại một diễn đàn nói về nạn xâm hại tình dục trẻ em, khi tôi nói im lặng là tội ác, có một nghệ sĩ đã khóc. Sau khi kết thúc diễn đàn, người nghệ sĩ đó đã lên ôm tôi và khóc. Chị kể lúc 8 tuổi chị đã bị chồng của dì xâm hại. Chị có nói với mẹ nhưng mẹ chị nói rằng con cố gắng chịu đựng hãy xem như không có chuyện gì xảy ra, mẹ sẽ dọn đi chỗ khác. Thế nhưng, trong khi đợi dọn nhà đi, đứa em ruột của chị lại bị chính người đó xâm hại. Lần này người nhà đã mạnh dạn tố cáo và kẻ đó đã bị xử lý. Thế nhưng chị vẫn hối hận vì chính sự im lặng của mình đã ảnh hưởng tới cả cuộc đời của đứa em”.

Bà Ngọc Nữ cho biết thêm, thời gian qua Hội bảo vệ quyền trẻ em TP.HCM đã gặp 4 trường hợp như câu chuyện kể trên, đó là bé chị bị xâm hại không nói ra và sau đó bé em lại tiếp tục bị. “Chúng ta nên nhớ rằng, nếu người nhà biết không tố cáo vì sợ ảnh hưởng đến danh dự gia đình thì chỉ cần người thứ ba biết chuyện vẫn có thể khởi tố dù người nhà không đồng ý. Trẻ em có quyền được sống, quyền được bảo vệ, và chúng tôi sẽ làm đến cùng để bảo vệ quyền lợi các em”, bà Ngọc Nữ nhấn mạnh.

Cô Huỳnh Mai, chuyên viên tâm lý, Trường THCS Lê Quý Đôn bày tỏ, song song với việc quan tâm, đồng hành và chia sẻ khi trẻ gặp khó khăn, phụ huynh và nhà trường cần quan tâm sau khi tiến hành công tác kiện tụng, xử lý, trẻ được và mất những gì.