Biến chứng vì lạm dụng thuốc Corticoid: Chuyên gia cảnh báo gì?

Bụng to, chân tay teo vì lạm dụng Corticoid

TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết và Đái tháo đường, (Bệnh viện viện Bạch Mai) cho biết, mới đây, bệnh viện tiếp nhận trường hợp một bệnh nhân nữ (23 tuổi, cao 1 m50, nặng 57kg), sống ở Hà Nội được mẹ đưa đến khám vì thấy mặt tròn và mệt...

Khám lâm sàng, bác sĩ thấy mặt bệnh nhân tròn, bụng to, chân tay teo,... đặc biệt ở vị trí bụng và đùi có rất nhiều vết rạn da màu đỏ. Chẩn đoán ban đầu hướng đến Hội chứng Cushing do thuốc và có suy tuyến thượng thận.

Khai thác bệnh sử, cô gái kể là bị viêm mũi từ lâu, cứ ngạt mũi là sử dụng thuốc xịt mũi, trung bình xịt ngày 3-4 lần. Xem thành phần của lọ xịt mũi thì có Dexamethasone là loại Corticoid rất mạnh, nếu dùng kéo dài dễ gây ra nhiều biến chứng như suy thượng thận, đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, loét dạ dày, rối loạn tâm thần...

Thuốc xịt mũi bệnh nhân thường xuyên sử dụng. Ảnh: BVCC

Riêng với trường hợp của cô gái này thì thuốc còn gây lùn và lão hóa sớm. Sau khi nghe bác sĩ phân tích, mẹ cô gái thú nhận là bà cũng thường xuyên dùng loại thuốc xịt mũi này. Nghe vậy, bác sĩ Bảy quan sát gương mặt của mẹ cô gái thì thấy mặt bà cũng béo, tròn và chân tay teo....

Bụng và đùi bệnh nhân có rất nhiều vết rạn da màu đỏ. Ảnh: BVCC.

Theo BS. Nguyễn Quang Bảy, suy tuyến thượng thận là tình trạng tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone. Về giải phẫu, phía trên hai thận có hai tuyến thượng thận hình tam giác, kích thước nhỏ như đầu đũa.

Đây là tuyến nội tiết quan trọng, tiết ra một số hormone, trong đó có cortisol chịu trách nhiệm điều hòa chuyển hóa carbohydrate trong cơ thể (nên còn gọi là hormone glucocorticoid - corticoid chuyển hóa glucose) và duy trì chức năng tim mạch, huyết áp.

Ngoài ra nó còn có một tác dụng quan trọng khác là làm giảm viêm, ức chế miễn dịch. Dựa trên đặc điểm này, từ năm 1948 người ta đã sản xuất ra các loại thuốc glucocorticoid tổng hợp có tác dụng chống viêm mạnh để khởi đầu là điều trị viêm khớp rất hiệu quả...

Nhiều biến chứng nguy hiểm

Chuyên gia cho hay, tác dụng phụ nguy hiểm nhất của lạm dụng corticoid là suy thượng thận do thuốc, với các biểu hiện mệt mỏi thường xuyên, huyết áp thấp, có thể tụt huyết áp, và đã có trường hợp bị tử vong.

Suy thượng thận cấp (Adrenal Crisis) là tình trạng bệnh lý nặng, có thể gây tử vong do trụy tim mạch. Đa số các trường hợp là ở các bệnh nhân bị suy thượng thận mạn nhưng không được chẩn đoán hoặc có mắc thêm bệnh cấp tính nhưng không được điều trị tăng cường Corticoid kịp thời, đẫn dến suy thượng thận cấp.

Một nghiên cứu ở Đức cho thấy có đến 40% các bệnh nhân được chẩn đoán suy thượng thận muộn, hậu quả là điều trị Corticoid tĩnh mạch muộn. Ở Việt Nam tỷ lệ bệnh nhân bị suy thượng thận khá cao, chủ yếu do dùng thuốc vô tội vạ, nhưng các bác sĩ thường lúng túng trong chẩn đoán suy thượng thận cấp khi bệnh nhân nhập viện.

BS. Bảy cho biết thêm, sau khi Bs Hench được nhận giải Nobel y học năm 1950, các thuốc glucocorticoid tổng hợp như Prednisolone, Methylprednisolone, Dexamethasone... được sử dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của y học như ghép tạng, dị ứng, viêm khớp, hen phế quản, và cả để điều trị Covid-19...

Cũng từ đó, bắt đầu có sự lạm dụng các thuốc này. Ước tính có khoảng 1% dân số Mỹ sử dụng thường xuyên các thuốc này. Tình hình trở nên nghiêm trọng hơn ở Việt Nam, khi ai cũng có thể tự mua được các thuốc này theo đơn hoặc theo mách bảo của người khác.

Thuốc bị lạm dụng theo “đường truyền miệng” để điều trị các bệnh như viêm họng, viêm mũi dị ứng, viêm da, đau lưng, gút, thoái hóa khớp, viêm phổi, hen... dưới các dạng bôi, hít, uống, và tiêm...

Vậy nhưng, người sử dụng không biết rằng các thuốc này có thể gây rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như đái tháo đường, tăng huyết áp, Viêm loét dạ dày đục thủy tinh thể, loãng xương, gãy xương, xuất huyết dưới da, hoại tử chỏm xương đùi, hạ kali máu, dễ bị nhiễm trùng, các vết loét lâu liền... thậm chí là rối loạn tâm thần.

Tình hình tồi tệ hơn khi gần đây các thuốc corticoid này được trộn lẫn vào nhiều loại thuốc được quảng cáo là “đông y” chữa bách bệnh.

"Do suy nghĩ thuốc “đông y” là lành và an toàn nên nhiều người dùng vô tội vạ, và sau một thời gian bị lệ thuộc vào thuốc, đồng nghĩa với các tác dụng phụ càng nặng hơn", BS. Nguyễn Quang Bảy thông tin.