Tết Trùng Cửu là ngày gì?
Theo phong tục tập quán thì ngày mùng 9 tháng 9 Âm lịch hàng năm là ngày Tết cổ xưa của người Việt, gọi là Tết Trùng Dương hay còn gọi là Tết Trùng cửu, ngày tết hoa Cúc. Tết Trùng cửu lấy sự lặp lại của hai số 9 để nói về sự trường thọ. Tết trùng cửu ở Việt Nam ngày nay ít người còn biết đến về một nét đẹp văn hóa xưa kia.
Phong tục tập quán trong ngày Tết Trùng Cửu
1. Lên vùng cao
Nhân dịp tết Trùng Cửu, nhiều người thường đến vùng ngoại thành để leo núi, thưởng ngoạn phong cảnh, hít thở bầu không khí trong lành.
Người ta rủ nhau lên núi cao hay tháp cao, chỗ cao, tùy điều kiện sẵn có từng nơi để thưởng ngoạn phong cảnh, nhớ lại thời cổ đại đã từng phải “lên cao lánh nạn”. Cùng với đó, mọi người còn ăn bánh cao, một loại bánh làm bằng bột gạo xay nước ngào đường đỏ hấp chín và đổ thành 9 tầng như bảo tháp.
Chiếc bánh này tượng trưng cho số 9 và đỉnh cao, bên trên chiếc bánh này còn được người làm khéo léo nặn hình hai con dê nhỏ để tượng trưng cho trùng dương và được cắm ở trên một ngọn đèn nến tượng trưng đăng cao là trèo lên cao và một ngọn cờ giấy nhỏ màu đỏ tượng trưng cho cài lá châu du.
2. Ngắm hoa cúc và uống rượu hoa cúc
Trước đây tương truyền có ẩn sĩ Đào Uyên Minh của thời Tấn, từ quan về quê Giang Tây làm thơ, trồng cúc. Ông rất yêu hoa cúc và mỗi lần uống rượu lại xuất khẩu thành thơ.
Vào một ngày trùng dương, ông dạo ngắm hoa cúc nhưng muốn say mà nhà nghèo không có rượu. Ông còn vặt tạm hoa cúc nhai nhưng vẫn không say được. Đúng lúc đó có một sai nhân do thứ sử Giang Châu là Vương Hoằng cử đến đem một bình rượu tặng Đào Uyên Minh.
Vì vậy ẩn sĩ này đã mừng rỡ mở bình uống cho đến khi say xỉn. Chính vì lẽ đó, sau này người ta cho thêm hoa cúc vào trong rượu nếp trùng dương. Các văn nhân mặc khách thường bắt chước ông lấy ngày Trùng Dương làm ngày ngâm vịnh.
Cùng với việc uống rượu hoa cúc, trong ngày tết Trung Cửu, mọi người còn có phong tục là ngắm nhìn hoa cúc bởi loài hoa này tượng trưng cho sự cao thượng, đại diện cho tình bạn và nét nho nhã của danh sĩ. Cúc cũng được xem là một trong bốn loài hoa quân tử: Mai - Lan - Cúc - Trúc.
3. Cài lá châu du
Phong tục này rất phổ biến thời Đường, hoặc giắt vào người hoặc bỏ vào túi vải đeo theo người để trừ tà, nhất là phụ nữ và trẻ em. Trái cây châu du là một vị thuốc, chất lượng tốt nhất là vùng đất Ngô tức vùng Giang, Triết ngày nay nên còn gọi là Ngô châu du, lại cũng còn gọi là cây dầu Việt , là loại cây nhỏ, cao hơn một trượng, lá như cái lông vũ, mùa hè nở hoa trắng, quả đặc có cơm béo ngậy màu vàng, quả sau thu thì chín màu tím đỏ, sách “ Bản thảo cương mục” nói cơm quả vị đắng cay mà thơm, tính ôn nhiệt, có thể trị hàn khu độc, người xưa quan niệm giắt lá nó vào người để trừ tà. Phong tục này học giả Chu Sở đầu thời Tấn viết trong “Phong thổ ký” là một phong tục của người Giang Nam.
Thời kỳ Lý – Trần, nho sĩ Việt Nam cũng tổ chức leo núi, uống rượu hoa cúc gọi là thưởng tết Trùng Dương. Bây giờ ít có nơi tổ chức tết trùng cửu.
“Năm ngoái giữa rừng không có lịch
Nhìn hoa cúc nở biết trùng dương”
Câu thơ trên là của một Vị thiền tăng nổi tiếng của Việt Nam, gắn liền với một ngọn núi – núi Yên Tử – nơi phát tích một dòng thiền của Việt Nam – dòng thiền Trúc Lâm nổi tiếng với tứ quý ” Tùng, Cúc, Trúc, Mai “.