Từ 2026, hộ kinh doanh không còn bị "ấn định" thuế: Thay đổi sẽ là gì?

Bộ Tài mới đây đã có văn bản gửi các Bộ, cơ quan ngang Bộ; cơ quan thuộc Chính phủ; Ủy ban TW MTTQ Việt Nam; UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đề nghị góp ý dự thảo Nghị định quy định việc kê khai, tính thuế và khấu trừ thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi phương pháp khoán thuế từ ngày 1/1/2026 theo thủ tục rút gọn (Dự thảo Nghị định).

Bên cạnh những nội dung về quy định hoá đơn điện tử bắt buộc với hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng và không bắt buộc với doanh thu dưới mức này; hay quy định kê khai thuế trên sàn thương mại điện tử (TMĐT), Tờ trình của Bộ Tài chính cũng nêu đánh giá về thủ tục hành chính, về phân cấp, phân quyền, ứng dụng thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ thực hiện chính sách dân tộc.

Bộ Tài chính cho biết, việc chuyển đổi từ cơ chế khoán thuế sang cơ chế hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh tự khai, tự tính, tự nộp thuế trong Dự thảo Nghị định là một bước tiến quan trọng trong quá trình cải cách quản lý thuế, phản ánh tư duy quản trị hiện đại, minh bạch và phù hợp với xu hướng quốc tế.

Quy định mới trao quyền chủ động kê khai thuế cho hộ kinh doanh. Ảnh minh hoạ: nguồn VGP

Trên bình diện phân quyền, phân cấp, chính sách này đồng thời tạo điều kiện để phân định rõ giữa Nhà nước và người nộp thuế. Từ đó, cơ quan thuế chuyển từ vai trò “ấn định” sang “hướng dẫn, giám sát”, còn người nộp thuế được trao quyền chủ động trong kê khai nghĩa vụ của mình.

Mô hình này hiệu quả đi kèm với sự phân cấp, nâng cao năng lực cho cấp cơ sở - đặc biệt là các Thuế cơ sở, Thuế tỉnh, thành phố trong việc hỗ trợ, giải đáp và kiểm soát tuân thủ thuế, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào cơ quan cấp trên.

Về ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, dự thảo Nghị định đã thể hiện rõ xu hướng hiện đại hoá quản lý thuế qua việc bắt buộc khai thuế, nộp thuế bằng phương thức điện tử, tích hợp thông tin từ nền tảng TMĐT, kết nối dữ liệu từ nhiều nguồn (ngân hàng, cổng thanh toán, nền tảng số...).

Việc quản lý hộ kinh doanh theo hướng số hoá không chỉ giảm chi phí hành chính, mà còn góp phần minh bạch hoá khu vực kinh tế phi chính thức, tăng khả năng giám sát rủi ro, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Đối với thực hiện chính sách dân tộc, việc chuyển từ thuế khoán (thường do cán bộ thuế định đoạt một cách tương đối) sang tự khai, tự tính có thể tạo điểu kiện bình đẳng hơn cho các hộ kinh doanh người dân tộc thiểu số - vốn thường chịu thiệt thòi do thiếu thông tin, trình độ hạn chế hoặc do tâm lý e ngại tiếp xúc với cơ quan nhà nước.

Tuy nhiên, chuyển sang phương thức tự khai cũng đòi hỏi người nộp thuế phải hiểu biết pháp luật có kỹ năng kê khai, điều mà không phải hộ dân tộc nào cũng đáp ứng được trong giai đoạn đầu.

Để đảm bảo thực hiện hiệu quả chính sách từ 1/1/2026, Bộ Tài chính sẽ tập trung triển khai tăng cường tuyên truyền, tập huấn cho hộ kinh doanh về quy định mới và cách thức thực hiện. Ban hành chế độ kế toán đơn giản, mẫu biểu khai thuế phù hợp theo quy mô, ngành nghề.

Hoàn thiện hệ thống quản lý thuế điện tử, kết nối liên thông với ngân hàng, nền tảng thanh toán, hoá đơn điện tử. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với các nền tảng số để thực hiện đầy đủ trách nhiệm khấu trừ, kê khai và nộp thay. Cùng đó tiếp tục rà soát, hoàn thiện chính sách thuế đối với hộ kinh doanh, bảo đảm thu đúng, thu đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế.