Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được thông qua sẽ tạo động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới

Ngày mai (13/11), Quốc hội sẽ họp và xem xét thông qua chủ trương đầu tư dự án đường sát tốc độ cao Bắc - Nam với tổng mức đầu tư khoảng khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD). Đây là một  trong những dự án có tổng mức đầu tư lớn nhất từ trước tới nay của nước ta. 

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có tổng mức đầu tư gấp 5 lần so với sân bay Long Thành

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng thừa uỷ quyền của Thủ tướng ký tờ trình của Chính phủ, kiến nghị Quốc hội xem xét thông qua chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Theo tờ trình, vai trò của dự án đường sắt tốc độ cao được đánh giá là cấp thiết trong cụ thể hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, Nghị quyết, Kết luận của Bộ Chính trị, quy hoạch tổng thể quốc gia và theo yêu cầu của Chính phủ.

Cụ thể, tổng mức đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc -  Nam khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD). Với số vốn dự kiến trên, đây là dự án có tổng mức đầu tư lớn nhất từ trước tới nay của nước ta. Nếu so với các dự án đã, đang triển khai, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có tổng mức đầu tư dự kiến gấp hơn 5 lần dự án có tổng mức đầu tư lớn nhất ở thời điểm hiện tại là Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành với 336.630 tỷ đồng (16 tỷ USD); gấp gần 3 lần mục tiêu xây dựng 5.000 km đường bộ cao tốc với tổng mức đầu tư 23,4 tỷ USD (chưa bao gồm nâng cấp từ 2 làn lên 4 làn là 21 tỷ USD)…

So với tổng mức vốn đầu tư trung hạn nguồn ngân sách trung ương (NSTW), sơ bộ tổng mức đầu tư Dự án vượt quá (bằng 114%) tổng vốn đầu tư công trung hạn NSTW giai đoạn 2021 - 2025 (là 1.500.000 tỷ đồng, đã bao gồm cả số dự phòng) và tương đương 59,7% tổng mức vốn đầu tư công trung hạn nguồn NSNN giai đoạn 2021 - 2025 là 2.870.000 tỷ đồng. Trong khi giai đoạn 2026 - 2030, nguồn lực đầu tư công cần ưu tiên tiếp tục đầu tư các dự án quan trọng quốc gia và các dự án chuyển tiếp từ giai đoạn 2021 - 2025 (khoảng trên 130.000 tỷ đồng), các Chương trình mục tiêu quốc gia (khoảng 200.000 tỷ đồng), các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh (khoảng 72 tỷ USD)… Vì vậy, Quốc hội cần nghiên cứu, xem xét thận trọng. 

Tuyến đường sắt tốc độ cao. Ảnh: AI

Nếu chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được Quốc hội bấm nút thông qua, dự kiến, dự án này sẽ khởi công vào năm 2027, cơ bản hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035.

Từ đó, dự án tạo ra dấu mốc quan trọng trong việc phát triển hạ tầng giao thông tạo cú hích cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Đất nước.

Đánh giá về dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, ông Vũ Hồng Phương, Giám đốc Ban Quản lý dự án đường sắt (Bộ GTVT) nhấn mạnh: "Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam chưa có tiền lệ, nhưng đến nay, thời cơ đã chín muồi, cần triển khai để tạo động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".

Theo ông Phương, trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đề xuất 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nhằm rút ngắn thời gian triển khai và bảo đảm nguồn lực thực hiện dự án.

Trong đó, có các chính sách then chốt về cơ cấu nguồn vốn cho dự án; về bố trí vốn và điều chỉnh kế hoạch đầu tư công để bố trí vốn cho dự án; về thẩm định khả năng cân đối vốn của dự án; về phát triển, khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất vùng phụ cận ga…

Báo cáo này còn có các chính sách về khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng; thẩm quyền quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án; công tác bồi thường hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng; chuyển đổi rừng; cơ chế chính sách bảo đảm phòng chống lãng phí, tham nhũng, tiêu cực… cũng đã được phân tích kỹ lưỡng và đề xuất để tối ưu thời gian thực hiện nhưng vẫn đảm bảo được chất lượng, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật - mỹ thuật rất khắt khe.

Điều đáng chú ý tại báo cáo là HĐND cấp tỉnh được sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện dự án khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam theo quy hoạch. Tiền thu được từ khai thác quỹ đất này, sau khi trừ các chi phí liên quan, chính quyền địa phương cấp tỉnh được giữ lại 50%, nộp 50% vào ngân sách Trung ương để cân đối vốn dự án.

Đối với tiến độ hoàn thành của dự án này, ông Phương cho rằng: "Giải phóng mặt bằng là khâu then chốt trong thực hiện dự án".

Theo ông Phương, ngay trong giai đoạn báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và trình đề án Bộ Chính trị, các giải pháp cụ thể về giải phóng mặt bằng đã được đề xuất.

"Chúng tôi xác định các yếu tố tác động lớn đến thời gian trong giải phóng mặt bằng như: Tái định cư, di dời hạ tầng kỹ thuật, đường điện…. Qua đó, đề xuất cấp thẩm quyền có chính sách đặc thù như căn cứ cơ sở tính toán chiếm dụng đất, các khu tái định cư, di dời hạ tầng hạ tầng kỹ thuật triển khai sớm.

Ở bước báo cáo khả thi, cơ chế giao mỗi địa phương phụ trách một tiểu dự án giải phóng mặt bằng hoặc giao trực tiếp cho ngành thực hiện di dời hạ tầng kỹ thuật. Quan điểm của Trung ương, đây là dự án quan trọng, cần có chính sách đặc thù, đặc biệt để dự án sớm được khởi công.

Ga Hà Nội là trung tâm kết nối tuyến đường sắt quốc gia ở thời điểm hiện tại.

Ưu tiên đặt hàng với tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực

Thông tin về một số cơ chế đặc thù, ông Phương hay, một số cơ chế, chính sách nếu được áp dụng như: Bố trí ngay vốn cho các công việc chuẩn bị như đào tạo nhân lực, dịch vụ tư vấn, bồi thường, GPMB, truyền thông...

Theo tính toán, công tác quản lý dự án đào tạo cần 700 - 1.000 nhân sự; Đơn vị tư vấn cần đào tạo từ 1.000 - 1.300 nhân sự; Đơn vị vận hành khai thác cần đến 13.800 nhân sự; Lĩnh vực nhà thầu xây dựng, các cơ sở, tổ hợp công nghiệp thi công xây dựng, chế tạo, sản xuất vật tư, linh kiện theo lộ trình thực hiện dự án cần khoảng 220.000 nhân lực.

Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đã giao các đơn vị lập đề án riêng về đào tạo nguồn nhân lực kèm theo đề án của dự án. Có những nhân lực sẽ được đào tạo từ sớm (ngay sau khi dự án được phê duyệt chủ trương đầu tư) để nghiên cứu loại hình, công nghệ đầu tư, quản lý dự án.

Về giải phóng mặt bằng, UBND cấp tỉnh được xây dựng trước khu tái định cư đồng thời với quá trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án. Được áp dụng chỉ định thầu với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, xây lắp thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng…

Chủ đầu tư tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên đặt hàng với tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực cung cấp, đào tạo nguồn nhân lực trong quá trình thực hiện dự án…

Trước đó, trình bày Báo cáo tóm tắt tờ trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng cho biết, nguồn vốn đầu tư dự án, dự kiến dùng nguồn vốn ngân sách Nhà nước bố trí trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn để đầu tư hoàn thành dự án vào năm 2035.

Qua đó, khi thực hiện dự án sẽ bố trí vốn trong khoảng 12 năm, bình quân mỗi năm khoảng 5,6 tỷ USD, tương đương khoảng 1,3% GDP năm 2023, khoảng 1,0% GDP năm 2027 (khởi công dự án).

Theo Bộ trưởng Thắng, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hoàn thành công tác lập và phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế năm 2025 - 2026; triển khai giải phóng mặt bằng, khởi công dự án năm 2027; phấn đấu cơ bản hoàn thành toàn tuyến năm 2035.