Công Lý, Tùng Dương kể chuyện rớt nước mắt về “lão khổ” Trần Hạnh

Trót mang một kiếp "thân tằm vương tơ"

Thông tin nghệ sĩ Trần Hạnh – "lão khổ" của màn ảnh Việt qua đời khiến nhiều bạn bè, đồng nghiệp, khán giả mến mộ vô cùng thương tiếc. Trong những năm tháng làm nghề, lão nghệ sĩ không chỉ cống hiến cho nghệ thuật nước nhà nhiều vai diễn để đời mà còn để lại một tấm gương sáng về nhân cách cho hậu thế noi theo.

Mặc dù là người Hà Nội gốc nhưng nghệ sĩ Trần Hạnh lại thường được các đạo diễn nhắm đến cho những vai khắc khổ.

Ở tuổi ngoài 90, nghệ sĩ Trần Hạnh vẫn luôn đau đáu một tình yêu với những vai diễn, bộ phim. Tuy nhiên, vì mắt trái quá kém nên ông không thể nhìn rõ chữ để đọc kịch bản. Mỗi khi nhận một vai diễn mới, ông toàn phải nhờ con dâu đọc kịch bản cho nghe, còn mình ngồi nhẩm để thuộc thoại. Rồi hôm nào có cảnh quay, ông cũng dậy từ rất sớm, chuẩn bị mọi thứ rồi nhờ người chở đến phim trường.

NSND Trần Hạnh – “ông già khắc khổ của màn ảnh Việt” qua đời

Những hôm nào không bận quay phim, ông lại ra tiệm tạp hoá của con dâu ở đầu phố Trần Quý Cáp ngồi chơi. Nếu con dâu bận đi lấy hàng thì ông sẽ ngồi trông hàng hộ.

Ông bảo "Ở nhà nằm nhiều cũng mệt, lại buồn, ra đây cho thoải mái". Ở đây, thỉnh thoảng ông lại nhận được những niềm vui bất ngờ khi có người nhận ra ông, ghé quán mua hàng ủng hộ hoặc chỉ đơn giản xin chụp tấm ảnh.

Bước qua tuổi 92, ông vẫn được các đạo diễn gọi điện mời đi đóng phim. Cứ có vai nào tạo hình lão nông hiền lành, khắc khổ, vui tính… họ lại nghĩ ngay đến ông. Dù trong lòng vẫn rất muốn nhận phim vì đến phim trường ông có bao nhiêu người con gọi mình là "bố"; đứa nào cũng tếu táo, hài hước, vui vẻ… trêu đùa khiến ông quên mất mình đã già. Nhưng vì sức khoẻ quá yếu, việc đi lại rất khó khăn… nên ông đành ngậm ngùi nói lời từ chối.

NSND Công Lý cho rằng, không phải ngẫu nhiên mà lớp nghệ sĩ trẻ gọi nghệ sĩ Trần Hạnh bằng "bố". Đại từ "bố" ở đây không chỉ chứa đựng sự trân trọng của các bậc hậu bối đối với bậc tiền bối mà còn có cả sự quý mến, yêu thương... Ở nghệ sĩ lão thành này, từ cách làm nghề cho đến cách sống đều là một tấm gương sáng để thế hệ hậu bối noi theo.

Những năm tháng tuổi già, hàng ngày, nghệ sĩ Trần Hạnh vẫn ra trông cửa hàng cho con dâu.

NSƯT Chí Trung cũng bộc bạch, anh yêu mến nghệ sĩ Trần Hạnh từ những năm của thập niên 80, khi mới chập chững bước chân vào nghề diễn. Thời điểm đó, lão nghệ sĩ đã là một trong những "cây đa cây đề" của sân khấu phía Bắc. Và anh đã thầm học hỏi được từ lão nghệ sĩ lối diễn bình dị, nhẹ nhàng, diễn mà như không.

"Đi làm phim vài lần, chứng kiến phong cách giản dị khiêm nhường, tôi càng học hỏi nhiều hơn từ nhân cách sống của một nghệ sỹ lớn. Đã theo kiếp "con tằm nhả tơ", ai cũng hiểu mình sẽ làm gì cho cuộc đời và bản thân sẽ được thỏa mãn những khát vọng gì. Nhưng mấy ai sinh ra trên đời lại an phận chịu mãi cảnh phải vật lộn kiếm sống cho đến tận năm tháng cuối cùng vì đã trót vấn vương nghiệp diễn như chú Trần Hạnh", nghệ sĩ Chí Trung cảm thán.

Suốt mấy thập kỷ vẫn bất biến với nụ cười hiền hậu

Nghệ sĩ Tùng Dương kể, các lứa diễn viên cùng thời hoặc trước sau anh đều yêu quý gọi nghệ sĩ Trần Hạnh là "bố". Người bố ấy trong mắt đàn con, lúc nào cũng giản dị, gần gũi và hiền lành. Suốt mấy thập kỷ, hình ảnh của ông luôn bất biến bởi gặp ai cũng thường trực một nụ cười hiền hậu hoặc năm đầu ngón tay phải nhuốm vàng hơn so với năm đầu ngón tay trái...

Theo Tùng Dương, đã 20 năm trôi qua kể từ khi làm chung bộ phim "Cô gái phòng 307" nhưng hình ảnh của bố Hạnh trong anh vẫn giản dị như ngày nào. Vẫn với bộ quần áo sờn cũ, nụ cười tủm tỉm, vừa hiền lành, vừa tinh quái luôn thường trực trên môi.

Có khác chăng là ông đã bỏ thuốc lá vì lý do sức khỏe và các nếp nhăn nhiều hơn đôi chút trên gương mặt khắc khổ, ám màu thời gian, ám màu theo những kỷ niệm mà anh không thể nào quên mỗi khi nghĩ về người bố đáng kính của mình. Một người nghệ sĩ của nhân dân và là một người bố trong lòng mỗi diễn viên thế hệ hậu bối như các anh.

Nghệ sĩ Trần Hạnh và nghệ sĩ Tùng Dương.

"Có lẽ những kỷ niệm mà tôi nhớ nhất về bố là vào khoảng thời gian đầu năm 1998, cách đây vừa tròn 20 năm. Ngày đó tôi làm tổ chức sản xuất cho bộ phim "Cô gái phòng 307" (khi phát sóng thì phim đổi tên thành "Tình đời") của đạo diễn NSƯT Đỗ Thanh Hải, quay ở thành phố Bắc Giang. Các diễn viên trong phim gồm có bố Hạnh, anh Hoàng Dũng, tôi và vợ tôi ngày đó là Hoa Thuý.

Có một đêm đoàn quay khá khuya, bối cảnh ngay tại khách sạn đoàn ở. Thuý hồi đó đang có thai bé Búp tháng thứ 4, phải làm việc muộn nên cô ấy khá mệt, nôn oẹ liên tục, mặt xanh lét. Thấy vậy anh Hoàng Dũng bảo: "Thôi dừng đoạn này, quay đoạn khác cho con Thuý nó nghỉ đi, không ổn đâu".

Đạo diễn đồng ý, đoàn chuyển xuống dưới sảnh lễ tân quay đoạn khác, định quay xong cả đoàn sẽ đi ăn cháo đêm một thể. Tôi đưa vợ lên phòng nằm nghỉ xong vội quay xuống để tiếp tục triển khai cảnh quay thì cả đoàn ngơ ngác vì không thấy bố Hạnh đâu.

Cả đoàn nháo nhác chia nhau đi tìm, phi lên cả phòng bố mà cũng không thấy. Đang lúc cơn bực bốc hoả đùng đùng trong đầu thì tôi nghe có tiếng gọi khe khẽ đằng sau: "Này, Dương!.. Dương cò lả!...". Tôi vội ngoái lại thì thấy cái đầu bố lấp ló phía sau cột tường gần cổng sảnh, bàn tay bố khẽ thò ra vẫy tôi như không muốn ai nhìn thấy. Sau mấy giây định thần, tôi liếc nhìn xung quanh thấy mọi người đang chúi đầu vào monitor để xem lại đoạn vừa quay.

Tôi lẳng lặng đi đến chỗ bố, miệng đã thường trực sẵn những câu trách móc về sự thiếu kỷ luật của bố nhưng vừa định mở mồm thì thấy bố giơ trước mặt tôi một bịch nilon, bên trong là dăm hộp sữa và mấy chiếc bánh ngọt: "Suỵt! Đừng nói gì, mang ngay lên cho vợ mày nó nạp, đàn bà có thai đừng để nó đuối sức, đoàn quay còn khướt mới xong, chờ cháo của đoàn thì vợ mày nó ngất từ đời tám hoánh nào rồi!".

Trong phút chốc, tôi đơ mặt ra nhìn bố, chẳng nói được câu gì. Hoá ra từ nãy tới giờ, bố "biến mất" là vì lọ mọ đi mua sữa và bánh cho vợ tôi. Tôi thật sự xúc động không thốt nên lời dù chỉ là ba từ "cảm ơn bố"...

Thấy tôi vẫn đứng ngây ra với vẻ mặt đần thối, bố ấn bịch sữa vào tay tôi: "Lên ngay đi đứng đây làm gì, thằng hâm!". Bố đẩy tôi về phía cầu thang rồi hai tay đút túi quần, lững thững bước từ chỗ khuất về phía sảnh, nơi mọi người vẫn đang túm tụm.

Tôi sải bước phi lên cầu thang hai bậc một, còn nghe tiếng cái Phượng "ớt" thư ký ông ổng phía dưới: "Ơ bố Hạnh, bố đi đâu mà để cả đoàn tìm loạn khắp nơi?". Tiếng bố đủng đỉnh trả lời "À, bố đi tìm mua bao thuốc lá ấy mà, không có thuốc không nhớ được thoại...".

Đúng, không có thuốc thì bố đứng ngồi không yên thật, bố nghiện thuốc lá rất nặng, gần như điếu Thăng Long lúc nào cũng đỏ lửa trên môi, điếu này chưa tàn đã châm điếu khác. Nhưng cách đây ít phút tôi vẫn thấy hai bao thuốc đầy nguyên nằm trong hai túi ngực của chiếc áo bộ đội sờn cũ mà bố đang mặc. Bố luôn phòng thủ rất chu đáo và tôi chắc chắn một điều rằng, bố không đi mua thuốc lá mà chỉ đi mua sữa và bánh cho vợ tôi, bằng sự quan tâm của người cha đối với những hậu bối mà bố coi như con...

Rồi sáng hôm sau, bối cảnh chuyển ra vỉa hè gần cổng khách sạn, quay cảnh tiệm bơm vá xe của ông Hoà (nhân vật mà bố đóng). Trong lúc cả đoàn còn đang lúi húi với một đống máy móc dây dợ thì bố đã chân đất, quần sắn ống lợn ngồi bệt ở vỉa ba toa với chiếc bơm và một thùng gỗ chứa toàn cờ lê mỏ lết đinh đầy dầu mỡ.

Nghệ sĩ Trần Hạnh bên chiếc xe máy cũ, trong nhà riêng ở phố Trần Quý Cáp.

Và khi cảnh quay chưa bắt đầu thì một tình huống được dự báo trước đã xảy ra, một anh thanh niên mặc đồng phục công nhân lếch thếch dắt chiếc xe đạp xịt lốp tiến đến chỗ bố. Dường như không nhận ra bố là diễn viên và gần đó là máy quay phim, anh công nhân hồn nhiên vật chiếc xe xuống đất, hất đầu về phía bố: "Bị cắn đinh, ông vá dùm đi, nhanh lên con đang vội".

Bố nhìn anh thanh niên, nhoẻn miệng cười, rồi ngay lập tức lôi các dụng cụ từ trong chiếc hòm gỗ, lúi húi tháo săm ra khỏi lốp xe, không quên kéo chiếc ghế con dưới mông ra mời anh thanh niên ngồi. Thấy tình huống phát sinh, có nguy cơ làm chậm tiến độ sản xuất của đoàn, thằng cu Tuấn - trợ lý của tôi tiến về phía cậu thanh niên. Dường như hiểu ý đồ của Tuấn, bố quay ra xua xua tay miệng oang oang: "Cơm hả, cứ ăn trước đi, bố làm 5 phút xong ngay đây rồi!".

Tuấn ngơ ngác, gãi đầu gãi tai nhìn về phía tôi. Tôi khẽ gật đầu, ra hiệu cho Tuấn ra khỏi hiện trường, không nỡ vì nhanh vài phút mà phá đi niềm vui nhỏ nhoi được giúp đỡ người khác của bố...", diễn viên Tùng Dương kể.