Bắc Kinh trả đũa, liệu thương chiến Trung - Mỹ có leo thang?

Ô tô di chuyển trên đường vào giờ cao điểm sáng ở Bắc Kinh. Ô tô động cơ lớn là một trong những mặt hàng nhập khẩu của Mỹ mà Bắc Kinh cho biết sẽ đánh thuế. Ảnh: Reuters.

Trung Quốc cho biết sẽ áp dụng thuế quan 15% đối với sản phẩm than và khí tự nhiên hóa lỏng, cũng như thuế 10% đối với dầu thô, máy móc nông nghiệp và ô tô động cơ lớn nhập khẩu từ Mỹ kể từ ngày 10/2.

Ngày này rất quan trọng. Điều này có nghĩa là vẫn còn thời gian để hai nền kinh tế lớn nhất thế giới rút lui khỏi bờ vực của một cuộc chiến thương mại.

Hai nhà lãnh đạo đã lên lịch một cuộc gọi vào cuối tuần này, theo thông báo từ Nhà Trắng, và mặc dù có thông báo trả đũa, vẫn có dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang ở chế độ lắng nghe và để ngỏ cho các cuộc đàm phán.

Trước tiên, các biện pháp đối phó của Trung Quốc có phạm vi hạn chế so với mức thuế 10% mà ông Donald Trump áp đặt đối với tất cả hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ.

Mỹ là nhà xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng lớn nhất thế giới, nhưng Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 2,3% trong số các xuất khẩu đó và các nhập khẩu ô tô chính của Trung Quốc chủ yếu từ châu Âu và Nhật Bản

Việc nhắm mục tiêu có tính toán và chọn lọc các mặt hàng này có thể chỉ là phát súng khai hỏa từ Bắc Kinh, một cách để giành lấy một số quyền thương lượng và sức ép trước các cuộc đàm phán.

Các quan chức ở Trung Quốc có thể được khuyến khích với mối quan hệ tốt đẹp ban đầu giữa Mỹ và Trung Quốc kể từ khi ông Trump nhậm chức.

Tổng thống Mỹ đã nói rằng ông có một cuộc điện thoại "rất tốt" với Chủ tịch Tập Cận Bình vài ngày trước lễ nhậm chức, trong đó có sự tham gia của quan chức cấp cao nhất của Trung Quốc từng tham dự một sự kiện như vậy. Ông cũng đã gợi ý rằng hy vọng có thể hợp tác với Chủ tịch Tập Cận Bình để giải quyết chiến tranh ở Ukraine.

Chủ tịch Tập có thể không muốn gây mâu thuẫn với Trump ngay lúc này khi ông đang bận rộn củng cố nền kinh tế đang gặp khó khăn của Trung Quốc.

Đây cũng là vấn đề quen thuộc đối với cả hai nhà lãnh đạo – mặc dù họ có thể không muốn trải qua những điều đã qua. Đã có một giai đoạn "hôn nhân" trong quan hệ Mỹ - Trung trong nhiệm kỳ đầu của Trump, trước khi mối quan hệ trở nên căng thẳng.

Đàm phán hay không đàm phán?

Sẽ khó khăn hơn nhiều để ông Trump có thể đạt được thỏa thuận với Trung Quốc so với với Mexico và Canada – và mọi thứ sẽ phụ thuộc vào những gì ông muốn từ Bắc Kinh.

Trung Quốc là đối thủ kinh tế chính của Washington và việc cắt đứt nước này khỏi các chuỗi cung ứng lớn đã là một mục tiêu của chính quyền Trump.

Nếu ông Trump yêu cầu quá nhiều, ông Tập Cận Bình có thể cảm thấy rằng ông có thể rút lui và sẽ có giới hạn đối với mức độ ông sẵn sàng bị ép buộc.

Tổng thống Mỹ đang đối mặt với một Trung Quốc tự tin hơn nhiều so với trước kia. Bắc Kinh đã mở rộng dấu ấn toàn cầu của mình, và giờ đây là đối tác thương mại chính của hơn 120 quốc gia.

Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc cũng đã kiên định giảm bớt tầm quan trọng của thương mại đối với nền kinh tế của mình và tăng cường sản xuất nội địa. Ngày nay, nhập khẩu và xuất khẩu chiếm khoảng 37% GDP của Trung Quốc, so với hơn 60% vào đầu những năm 2000, theo Council on Foreign Relations.

Thuế 10% sẽ gây đau đớn, nhưng Bắc Kinh có thể cảm thấy có thể chịu đựng được cú đánh này – ít nhất là trong thời gian hiện tại.

Nỗi lo sợ sẽ là Tổng thống Trump nghiêm túc trong việc tăng tỷ lệ thuế này lên 60% như ông đã cam kết trong chiến dịch tranh cử của mình hoặc ông sẽ tiếp tục sử dụng đe dọa thuế như một công cụ ngoại giao lặp đi lặp lại để đe dọa Trung Quốc.

Nếu điều đó xảy ra, Bắc Kinh sẽ muốn chuẩn bị và điều này có nghĩa là có một chiến lược rõ ràng trong trường hợp tình hình leo thang.

Học hỏi từ quá khứ

Lần cuối cùng các nhà lãnh đạo ký kết một thỏa thuận, kết quả không tốt đẹp.

Hai quốc gia đã áp đặt các mức thuế đối ứng đối với hàng hóa trị giá hàng trăm tỷ USD từ năm 2018.

Cuộc chiến thuế này kéo dài hơn hai năm cho đến khi cuối cùng Trung Quốc đồng ý chi thêm 200 tỷ USD mỗi năm cho hàng hóa Mỹ vào năm 2020.

Washington hy vọng thỏa thuận này sẽ giúp giảm thâm hụt thương mại khổng lồ giữa Trung Quốc và Mỹ, nhưng kế hoạch đã bị phá vỡ bởi đại dịch Covid và thâm hụt hiện tại đứng ở mức 361 tỷ USD, theo số liệu của hải quan Trung Quốc.

Cũng có những thách thức lớn đối với Trung Quốc khi họ suy nghĩ vài bước phía trước trong bất kỳ cuộc đàm phán nào.

Bắc Kinh vẫn bán gần gấp bốn lần giá trị hàng hóa cho Mỹ so với số hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ - và trong nhiệm kỳ đầu của Trump, họ đã hết các mặt hàng để nhắm đến.

Các nhà phân tích tin rằng Trung Quốc hiện đang xem xét một loạt các biện pháp rộng hơn là chỉ thuế quan để trả đũa nếu cuộc chiến thương mại leo thang.

Thời gian đang trôi. Đây chưa phải là một cuộc chiến thương mại đầy đủ. Các doanh nghiệp trên toàn thế giới sẽ theo dõi xem liệu hai nhà lãnh đạo có thể đạt được một thỏa thuận nào đó vào cuối tuần này hay không.