Nhà báo - Nghề nghiệp không dành cho 'kẻ yếu tim'
Trang web True Vision thống kê rằng trong vòng 10 năm qua có khoảng 300 nhà báo đã sinh nghề tử nghiệp, trong đó có khoảng 200 nhà báo là mục tiêu có chủ tâm của những kẻ giết họ.
Với lòng yêu nghề và nhiệt huyết, nhiều nhà báo đã vượt qua hiểm nguy để bám trụ nơi những mảnh đất máu lửa, truyền “tin nóng” cho thế giới hiểu rõ hơn bản chất của chiến tranh.
Một trong những mục tiêu mà họ theo đuổi và cống hiến là phơi bày cho thế giới thấy sự khổ đau của người dân trong chiến tranh.
Thậm chí, các chính trị gia còn không muốn cử nhân viên đến đó để xác minh thông tin bởi họ biết rõ rằng, đằng sau những vụ việc là sự thật không hề như mong muốn.
Tuy nhiên, phần lớn các nhà báo khi tác nghiệp ngoài chiến trường đều không có các phương tiện che chắn, bảo vệ như mũ, áo chống đạn... Họ cũng không được đào tạo bài bản về cách đối phó những tình huống có thể đe dọa mạng sống.
Những trang thiết bị mà phóng viên có trong tay là chiếc máy ảnh, cây bút, quyển sổ, hay với chiếc máy quay phim cùng với niềm tin về việc sự thật được phơi bày sau những thước phim, bài viết.
Vì lẽ đó, các phóng viên thường là mục tiêu bị bắt cóc của khủng bố, phải chịu áp lực rất lớn về thể chất và tinh thần, thậm chí hy sinh cả tính mạng. Nhà báo người Mỹ James Foley thuộc hãng tin AFP hay người đồng hương Steven Sotloff làm cho tờ Time đã bị IS bắt cóc và hành hình khi họ đang ở đỉnh cao của sự nghiệp.
Chính vì vậy, theo nhiều chuyên gia, để hoàn thành nhiệm vụ “mang về sự thật”, phóng viên phải trang bị cho mình kỹ năng sinh tồn trong những hoàn cảnh khó khăn nhất. Ảnh: Reuters
Trước hết, phóng viên cần có những hiểu biết nhất định về nơi chiến sự xảy ra, môi trường, khí hậu cũng như lịch sử, truyền thống của vùng đất, con người ở đó. Phóng viên phải có hiểu biết nhất định về tâm lý, các phong tục tập quán, tín ngưỡng của người dân địa phương, tâm lý của những binh sĩ đang chiến đấu tại chiến trường, từ đó mới có các đánh giá khách quan, sâu sắc hơn về cuộc chiến đang diễn ra.
Nữ phóng viên Clarissa Ward của đài CNN (Mỹ) từng nhiều lần tác nghiệp ở Syria cho biết, ở vùng đất Trung Đông này, cô luôn mặc bộ áo dài và trùm khăn kín mít như phụ nữ Hồi giáo.
Cô chia sẻ: “Tôi sẽ bị bắt cóc nếu người ta biết tôi là nhà báo phương Tây và khi tôi ăn mặc như vậy thì chẳng ai thèm nhìn hai lần. Tôi cảm thấy làm công việc của mình tốt hơn nếu không là tâm điểm chú ý của mọi người”.
Theo Ủy ban Bảo vệ các nhà báo (CPJ), năm 2012 có 71 nhà báo trên thế giới hy sinh khi đang tác nghiệp, trong số này có 26 nhà báo chết giữa các trận chiến. Đây là năm chết chóc nhất đối của phóng viên chiến trường kể từ khi số liệu thương vong của nhà báo được CPJ ghi nhận từ năm 1992, cho thấy công việc của phóng viên chiến trường ngày nay nguy hiểm hơn xưa.
Đặc trưng của nhiều cuộc xung đột trong thời đại này khiến cho người phóng viên chỉ có thể hành nghề một mình và thường phải bám theo phía quân nổi dậy. Chính vì vậy họ dễ bị tổn thương và rơi vào nguy hiểm hơn.
Theo CPJ, chỉ trong năm 2011 trong số 46 nhà báo thiệt mạng có 29 người bị giết ở các nước Hồi giáo đang xảy ra nội chiến hay nổi dậy. Ảnh: CNN
Để chuẩn bị cho các nhà báo tự do có thể đương đầu với những nguy hiểm khi đưa tin từ những khu vực xung đột khốc liệt như Syria, tổ chức có cái tên “ấn tượng” là Các nhà báo được hướng dẫn để cứu các đồng nghiệp (Reporters Instructed in Saving Colleagues – RISC) ở Mỹ tổ chức một khóa tập huấn cấp cứu miễn phí trong 4 ngày để giúp các phóng viên biết cách tự xử trí những vết thương của mình và chăm sóc các đồng nghiệp trên chiến trường. Tính đến năm 2013, RISC đã tập huấn được 96 nhà báo.
Đáng nói là, mặc dù được huấn luyện, “trang bị tận răng” mặc áo giáp chống đạn, đeo mặt nạ dưỡng khí chống hơi độc giống như… người ngoài hành tinh thì những năm gần đây có những mức độ kỷ lục về số nhà báo chết trong các tình huống từ bạo động dân thường tới chiến tranh, theo CPJ.
Mới 9 tháng đầu năm 2013, CPJ thống kê có 36 nhà báo xác nhận thiệt mạng và 16 trong số này do tác nghiệp ở vùng chiến tranh, xung đột – chủ yếu ở Syria và Ai Cập. Ngoài ra còn có 20 nhà báo khác thiệt mạng nhưng chưa xác nhận chính thức.
Nhưng các phóng viên chiến trường chỉ có thể chọn lựa hai khả năng duy nhất: hoặc xông vào hiểm nguy để đưa tin cho độc giả hoặc đứng ngoài những sự kiện lịch sử trôi qua mà không được thông tin gì.
Nghề báo vốn được xếp vào số những nghề nghiệp nguy hiểm và tổn thọ nhất. Phóng viên chiến trường lại là những người đứng đầu “bảng phong thần” của báo giới. Tác giả Greg Myre từng chua chát mô tả phóng viên chiến trường: “Đó là những người mà những đại lý bán bảo hiểm nhân thọ luôn né tránh”. Không có cuộc chiến tranh nào là an toàn, không có người phóng viên nào là có khả năng chống đạn.