Đến núi Ngọc Linh thưởng thức "đặc sản mối" của người Xê Đăng

Người Xê Đăng dưới chân núi Ngọc Linh trong mùa bắt mối

Người Xê Đăng rộn ràng mùa bắt mối

Những ngày này, người dân Xê Đăng dưới chân núi Ngọc Linh (Nam Trà My, Quảng nam) đang hối hả vào mùa bắt mối. Đồng bào Xê Đăng rất thích bắt côn trùng như mối, cào cào, kiến, dế... để làm thức ăn.

Trong tập quán ẩm thực của mình, đồng bào miền núi tại đỉnh núi Ngọc Linh này thì những loại côn trùng dễ kiếm, có sẵn trong thiên nhiên như trên đều là món ngon, bổ dưỡng, có lợi cho sức khỏe. Trong số đó thì mối được ưa chuộng nhất.

Hằng năm, đàn mối chỉ chui ra một lần và chỉ trong vòng vài ngày là hết nên người dân nơi đây không ai bỏ lỡ cơ hội bắt mối để ăn. Theo người dân nơi đây, mối là món ăn rất hiếm và ngon. Vào những ngày này, miền sơn cước Ngọc Linh thường xuyên có mưa. Sau mỗi cơn giông, hàng vạn con mối từ trong tổ chui ra.

Ngay sau khi các cơn mưa vừa dứt, chờ lúc trời vào tầm chạng vạng, lúc này không khí mát mẻ cũng là lúc đàn mối dày đặc từ tổ chui ra với đôi cánh mỏng, bay lấp lánh, chập chờn trong bóng hoàng hôn. Đây là thời điểm thích hợp nhất để vào mùa bắt mối.

Anh Hồ Văn Phương (thôn 2, xã Trà Linh, Nam Trà My, Quảng Nam) cho biết, khi đi bắt mối bà con thường xem xét kỹ gò mối nào mối thợ mở cửa hang là dấu hiệu đàn mối sắp chui ra.

Khi đã chọn được tổ mối, mọi người chỉ việc dùng những cái chụp úp trên các miệng hang mối. Chờ đến khi mặt trời sắp lặn là đàn mối từ trong hang bay ra ngoài. Đàn mối ra con nào là vào cái chụp hết.

Sau khi bắt mối, người Xê Đăng thường rửa mối cho sạch bùn đất

Bắt mối cũng cần có kinh nghiệm

Để bắt được mối, nhà nào cũng đan sẵn vài cái chụp bằng tre, to nhỏ tùy sở thích mỗi người. Chiếc chụp này có hình như chiếc phễu, đầu miệng chụp giống chiếc giỏ đựng cá của người miền xuôi, mối vào là không thể chui ra được bởi đầu nhỏ trên đã được bà con bịt kín bằng lá.

Người Xê Đăng ở miền tây xứ Quảng cũng có nhiều kinh nghiệm trong việc bắt mối bay làm thức ăn. Trước tiên, họ phải xác định ụ mối nào mối sẽ bay ra trước, ụ nào ra sau, số lượng bầy đàn nhiều hay ít và thời điểm mối bay ra...

Khi biết được những điều đó, họ đào lỗ, lấy lá chuối tươi, uốn hình nón hứng đúng chỗ mối ra. Sau cơn mưa giông, mối ra liền bị rơi xuống lá chuối hứng sẵn. Do lá chuối trơn, mối không bò và bay lên được, họ đến lấy đổ vào gùi mang về nhà làm thức ăn.

Nếu bắt giỏi, đúng kỹ thuật thì một lần có thể thu được cả gùi mối dùng làm thức ăn lâu ngày. Mùa mối ra cũng là mùa săn bắt, bẫy chim làm thức ăn của đồng bào. Đây là những công việc vừa là thú vui vừa góp phần cải thiện bữa ăn của người miền núi.

Công đoạn bắt mối chỉ diễn ra khoảng nửa giờ là kết thúc, lúc này mối đã ít dần. Sau khi kết thúc cuộc bắt mối, người ta dùng nước sạch rửa nhẹ nhàng mối nhiều lần cho sạch và vớt ra một cái rá nhựa để cho ráo nước…

Muốn bắt được nhiều mối phải xác định được ụ mối nào ra trước, ụ mối nào ra sau

Món đặc sản của đồng bào Xê Đăng

Mối đang bắt còn nguyên cánh mỏng, thân dài khoảng 1cm, bụng lớn bằng sợi bún tươi, có viền đen quanh thân màu vàng nâu, ngực và đầu nhỏ hơn.

Già làng Hồ Văn Chính (thôn 2) cho biết, mối rang là món ăn ngon miệng, hấp dẫn đối với đồng bào Xê Đăng nơi đây. Mối là một loại côn trùng giàu chất đạm và khoáng.

Muốn ăn, chỉ việc đặt chảo lên bếp, chờ nóng đều, bỏ vài bát mối này vào và dùng đũa khuấy đều, mối bốc hơi và khô dần… Rang đến khi nào có mùi thơm quyến rũ, ngào ngạt, mang hương thơm mùi châu chấu nướng và những tiếng nổ lẹt đẹt nho nhỏ, báo hiệu mối đã chín. Lúc này, đổ ra mẹt, lấy các ngón tay đảo nhẹ và sảy cho cánh mối bay đi, chỉ còn lại thân mối vàng ươm.

Người Xê Đăng nơi đây còn có những món ăn đặc sản từ mối với nhiều món khác nhau như: mối hấp, mối nấu với lá bép, cà đắng, thậm chí họ còn giã nhuyễn để nấu với bí ngô và bí đao.

Nếu bắt được nhiều thì người ta đem phơi khô cất vào ống lồ ô có nắp, treo lên bếp để dành ăn lâu ngày. Mỗi lần nấu canh bỏ vào một muỗng cho thơm hoặc là dùng một nắm mối khô giã với măng chua nấu chín, đây cũng chính là món ăn đặc sắc của đồng bào Xê Đăng dùng để đãi khách quý trong nhà.